Μάθημα 24: Πώς δηλώνεται ο χρόνος στα Ελληνικά;
Μαθήματα Γραμματικής της ελληνικής γλώσσας για όλους. Για να καταλάβουμε την λειτουργία τής γλώσσας μας.
Ότι δεν νοείται ενέργεια, πράξη, δραστηριότητα, κατάσταση έξω από τον χρόνο είναι δεδομένο. Επειδή η γλωσσική επικοινωνία αρχίζει, στηρίζεται και επικεντρώνεται στο ρήμα, είναι σαφές ότι στη γλώσσα παίζει καθοριστικό ρόλο η δήλωση τού χρόνου. Δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα ρήμα (φεύγω, έρχομαι, δίνω, βλέπω κ.λπ.) σε οποιοδήποτε μήνυμα, αν δεν ενταχθεί στον χρόνο.
Η δήλωση τού χρόνου περιλαμβάνει την τοποθέτηση τού ρήματος σε:
α) χρονική βαθμίδα (παρελθόν – παρόν – μέλλον):
έφυγε – φεύγει – θα φύγει
β) χρονική ποιότητα (διάρκεια / επανάληψη – μη ενδιαφέρουσα διάρκεια / επανάληψη – συντελεσμένη πράξη):
δίνει, έδινε, θα δίνει – έδωσε, θα δώσει – έχει / είχε / θα έχει δώσει
γ) χρονικό συσχετισμό:
Όταν τηλεφώνησα, είχε φύγει – Θα έρθω, πριν καν το καταλάβεις
δ) κλιμακούμενη χρονική εξειδίκευση (γενική δήλωση – εξειδικευμένη δήλωση – περισσότερο εξειδικευμένη δήλωση):
Έφτασαν χθες το βραδάκι στις οκτώ η ώρα, μόλις είχε αρχίσει να νυχτώνει και αφού είχαν φύγει όλοι για το σπίτι τους.
Τόσο η δήλωση τής χρονικής βαθμίδας (περίπτωση α) όσο και η δήλωση τής χρονικής ποιότητας (περίπτωση β), όπως ελέχθη ανωτέρω (γραμματική εξειδίκευση), στην ελληνική γλώσσα είναι ενταγμένες στο ρήμα, είναι δηλ. γραμματικοποιημένες και δηλώνονται από τους χρόνους τού ρήματος. Το ίδιο ισχύει εν μέρει και για τον σχετικό χρόνο, τού οποίου η δήλωση (ως προς τη σχέση αορίστου – υπερσυντελίκου και συνοπτικού μέλλοντα – συντελεσμένου μέλλοντα) είναι επίσης γραμματικοποιημένη:
Όταν ήρθες, είχε φύγει – Θα έρθουν, όταν θα έχεις φύγει
Ωστόσο, πέρα από τις αδρομερείς αυτές δηλώσεις, η περιγραφή και η ένταξη στον χρόνο είναι τόσο λεπτή, σύνθετη και απαραίτητη στην επικοινωνία, ώστε υπηρετείται στη γλώσσα από ποικίλα μέσα:
- ● χρονικά επιρρήματα (χθες, σήμερα, αύριο, τώρα, εφέτος κ.λπ.)
- ● επιρρηματικά ουσιαστικά (τού χρόνου, τα Χριστούγεννα, το καλοκαίρι, το βράδυ, το πρωί, το απόγευμα, τη Δευτέρα, τον Μάρτιο, το 2016 κ.λπ.)
- ● προθετικά σύνολα (επί δύο μήνες, από πέρυσι, ανά έτος, για πάντα, σε μία εβδομάδα, με τις ώρες, μετά τις πέντε κ.λπ.)
- ● χρονικές προτάσεις (όταν έφυγε, αφού ήρθε, πριν ταξιδέψουν κ.λπ.)
- ● χρονικές μετοχές (Έχοντας λύσει το πρόβλημα, κατάλαβε πόσο δύσκολο ήταν – Καπνίζοντας το πούρο του, έβηχε συνεχώς κ.λπ.).
Επιπλέον, η δήλωση τού χρόνου πραγματώνεται και λεξικά με αντίστοιχες λέξεις που σημαίνουν χρόνο:
Άργησε να έρθει
Το έργο διαρκεί τρεις ώρες με διάλειμμα
Το θέμα αυτό χρονίζει και πρέπει κάποτε να λήξει
Προηγήθηκε η καταιγίδα που έπληξε την περιοχή
Είπαν ότι ακολούθησε δυνατός θόρυβος
→ ΠΗΓΗ : Γ. Μπαμπινιώτης (2019) Σύγχρονη σχολική γραμματική για όλους. Κέντρο Λεξικολογίας, Β΄ έκδοση, σελίδες 487.
Ετικέτες: γραμματική, χρόνος