Ορθογραφία παραθετικών: “σοφότερος” ή “σοφώτερος”, γιατί “κατώτερος”, “καλύτερος” ή καλλίτερος”;
7 Μαΐου 2019Τρόποι οργάνωσης τού λεξιλογίου
7 Μαΐου 2019
Πολλά ρήματα που σημαίνουν επιθυμία ή τροπικότητα εν γένει («βουλητικά ρήματα»), δήλωση («λεκτικά ρήματα»), ερώτηση, απορία, φόβο κ.λπ. συμπληρώνονται από αντικείμενα που αποτελούν ολόκληρες προτάσεις.
Οι προτάσεις αυτές εισάγονται με τους συμπληρωματικούς συνδέσμους ή δείκτες να, ότι, πως, αν, μήπως, καθώς και με αντωνυμίες:
Θέλει να δουλέψει σε νοσοκομείο στη Γερμανία
Περιμένουν να τους τηλεφωνήσει για την εκδρομή
Υποσχέθηκαν πως θα προσληφθεί στην εταιρεία
Δεν αντιλαμβάνεται ότι τον κοροϊδεύουν
Ρώτησε αν γίνονται δεκτοί και μαθητές Λυκείου
Δεν ξέρουμε ακόμη αν θα έρθει μαζί
Φοβάται μήπως / μην τον απολύσουν από τη δουλειά του
Διερωτώνται ποιος θα την αντικαταστήσει
Δεν ξέρουμε πόσους θα φέρει μαζί στο πάρτι
Τον ρωτήσαμε ποιους γνωρίζει από τους παρισταμένους
Δεν μάς λέει τι θέλει και τι όχι
Βεβαίως, οι συμπληρωματικές προτάσεις μπορούν να χρησιμοποιούνται ως δεύτερο αντικείμενο και με ρήματα τρισθενή, τα οποία συντάσσονται με δύο αντικείμενα:
Ανέφερε στους υποψηφίους ότι πέτυχαν στις εξετάσεις.
Μας ρώτησε όλους αν ενδιαφερόμαστε για το θέμα.
Είναι προφανές ότι τα προτασιακά αντικείμενα προσφέρονται, έναντι των απλών μονολεκτικών αντικειμένων, για μεγαλύτερη εξειδίκευση τής πληροφορίας τού ρήματος μέσα από μια ολόκληρη πρόταση με περισσότερους όρους.
Παλαιότερα, οι προτάσεις αυτές χαρακτηρίζονταν κατά περίπτωση «βουλητικές» (οι προτάσεις με το να), «ειδικές» (οι προτάσεις με τα ότι, πως), «πλάγιες ερωτηματικές» (οι προτάσεις με το αν, ποιος, τι κ.λπ.) και «ενδοιαστικές» (οι προτάσεις με τα μη(ν), μήπως). Είναι ακριβέστερο, ωστόσο, λόγω τής λειτουργίας τους να χαρακτηρίζονται απλώς «συμπληρωματικές», καθώς ο ρόλος τους είναι να εξειδικεύουν τη ρηματική πληροφορία συμπληρώνοντάς την, ενώ οι σύνδεσμοι να, ότι, πως, αν, μήπως κ.ά. λειτουργούν ως απλοί εισαγωγικοί δείκτες χωρίς δική τους βαρύνουσα σημασία8.
Αξίζει ακόμη να σημειωθεί ότι τέτοιες συμπληρωματικές προτάσεις μπορούν να λειτουργούν ως συμπληρώματα και αντίστοιχων ρηματικών ουσιαστικών ή επιθέτων, που εξειδικεύονται επίσης με τον ίδιο τρόπο:
Η επιθυμία του να δουλέψει στο εξωτερικό τον οδήγησε στη Γερμανία.
Είναι πράγματι άξιος να παίξει στην Εθνική.
Η υπόσχεση ότι θα προσληφθεί στην εταιρεία τον γέμισε χαρά.
Παραμένει το ερώτημα αν θα επαναληφθούν οι εκλογές.
Πλανάται ο φόβος μήπως χάσει το σπίτι του.
Δεν είναι έτοιμος να αντιμετωπίσει τέτοιες καταστάσεις.
Είναι ικανοί να κάνουν τα πάντα για να πετύχουν.
Σύγχρονη Σχολική Γραμματική για Όλους (Α΄ έκδοση) Αθήνα, ΚΕΝΤΡΟ ΛΕΞΙΚΟΛΟΓΙΑΣ, 2017
