Ομιλία για την ελληνική γλώσσα στον δημοσιογραφικό λόγο στο Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών Κύπρου
2 Δεκεμβρίου 2024Ομιλία για την ελληνική γλώσσα στο Προεδρικό Μέγαρο τής Κύπρου, Συνάντηση Ν. Χριστοδουλίδη με τον καθηγ. Γ. Μπαμπινιώτη
4 Δεκεμβρίου 2024Επιστολή τού καθηγ. Γ. Μπαμπινιώτη στην εφημ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, απάντηση στον συγγραφέα κ. Τάκη Θεοδωρόπουλο, ο οποίος επιχείρησε εμπειρική “ανάταξη τής ορθογραφίας” τής λέξης ορθοπΑΙδικός υπέρ τής παλαιότερης γραφής ορθοπΕδικός.
Ολόκληρη η επιστολή όπως δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή τής 3ης Δεκεμβρίου.
Ο εκλεκτός συγγραφέας και αρθρογράφος της Καθημερινής κ. Τάκης Θεοδωρόπουλος, παραδοθείς στα χέρια των ορθοπΑΙδικών ή πιθανώς των ορθοπΕδικών γιατρών συνεπεία ατυχήματος (ειλικρινώς τού ευχόμεθα πλήρη ανάρρωση), μαζί με την αντιμετώπιση του προβλήματος της υγείας του ανέλαβε και «την ανάταξη της ορθογραφίας» της λέξης των γιατρών αυτής της ειδικότητας με (απαξιωτική) αναφορά μάλιστα και στο όνομά μου.
Επιστημονικά – γλωσσολογικά το θέμα της ορθογραφίας της λέξης έχει ως εξής, για να γνωρίζουν το θέμα οι αναγνώστες της Καθημερινής.
Η λέξη πλάστηκε πρώτα στη Γαλλική (orthopédique, orthopédie) από ελληνικά συνθετικά στοιχεία και αποτελεί ελληνογενή ξένο όρο. Συγκεκριμένα, σχηματίστηκε από τις λέξεις ορθός και παιδικός, επειδή αρχικώς αναφερόταν στις σωματικές δυσπλασίες των παιδιών. Εφόσον οι ελληνογενείς ξένοι όροι διατηρούν την ιστορική γραφή των λέξεων από τις οποίες πλάστηκαν, είναι κατάλληλο η λέξη να ορθογραφείται ορθοπαιδικός και, ως προς την ονομασία τής αντίστοιχης επιστήμης, ορθοπαιδική (με -αι-). Οι συχνές γραφές ορθοπεδικός, ορθοπεδική οφείλονται σε ΠΑΡΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ με το αρχ. πέδη «δεσμά» (που απαντά π.χ. στις λέξεις χειρο-πέδες, τροχο-πέδη) ή και με το λατ. pes, pedis «πόδι», επειδή θεωρήθηκε ότι η λέξη δήλωνε τη χρήση δεσμών (πεδών) για την ανάταξη των οστών (π.χ. των ποδιών).
Ειδικότερα: Ο γαλλικός όρος orthopédie πλάστηκε το 1741 από τον Γάλλο γιατρό Nicolas Audry, ο οποίος συνέγραψε πραγματεία με τίτλο Traité d’orthopédie ou l’art de prévenir et corriger dans les enfants les difformités du corps «Πραγματεία περί ορθοπαιδίας ή η τέχνη τής πρόληψης και θεραπείας των σωματικών δυσπλασιών των παιδιών». Σε αυτό το σύγγραμμα ο Audry δηλώνει συγκεκριμένα ότι έπλασε τη λέξη, επειδή είχε κατά νου τις σωματικές δυσπλασίες των παιδιών και συνέστηνε διάφορους (μη χειρουργικούς) τρόπους αντιμετωπίσεώς τους. Το 1771 πλάστηκαν στη Γαλλική τα παράγωγα orthopédique «ορθοπαιδικός» (επίθετο) και orthopédiste «ορθοπαιδικός γιατρός». Ο αντίστοιχος αγγλικός όρος για την επιστήμη είναι orthopaedics. (Ὀπως είναι φανερό, τόσο το γαλλ. orthopédique με -é- όσο και το αγγλ. orthopaedics με -ae- αποδίδουν το ελληνικό -αι- και όχι -ε-, πράγμα που θα σήμαινε ότι οι ξένοι ακολουθούν την ορθή ετυμολογική γραφή με -αι- και εμείς τη λανθασμένη με -ε-!).
Ας σημειωθεί ακόμη ότι το 1996 η ελληνική Εταιρεία Χειρουργικής Ορθοπαιδικής και Τραυματολογίας ζήτησε τη γνώμη τριών καθηγητών γλωσσολογίας σχετικά με τη σωστή ορθογραφία τής λέξεως και κατόπιν υιοθέτησε τη γραφή ορθοπαιδική (με -αι-).
Συμπέρασμα. Επειδή ο τρόπος γραφής των λέξεων της ελληνικής γλώσσας ακολουθεί την ιστορική-ετυμολογική ορθογραφία, από την στιγμή που βρήκαμε ποια είναι η ετυμολογική προέλευση της λέξης, οφείλουμε να την γράφουμε σωστά ως ορθοπαιδική. Επίσης, ας γίνει αντιληπτό ότι το σημασιακό περιεχόμενο μιας λέξης μπορεί να αλλάζει χρονικά (να μεγαλώνει ή να μικραίνει), αλλά δεν αλλάζει και η ετυμολογική ορθογραφία της λέξης.
Αυτά λέει η επιστήμη. Ο κ. Θεοδωρόπουλος λέει άλλα (αντί άλλων).
Πηγή : Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 3 Δεκεμβρίου 2024