Ἡ αἰσθητική τῶν γραμμάτων

Στὶς ἀρχὲς τοῦ 16ου αἰῶνα, ὁ Γάλλος Τορὺ δημοσίευσε ἕνα βιβλίο γιὰ τὸν καλὸ σχεδιασμὸ τῶν γραμμάτων (τῶν Ἀττικῶν Γραμμάτων, ὅπως τὰ ὀνομάζει). Διαβάζοντας κανεὶς τὸ ἔργο τοῦ Τορύ, τὶς σκέψεις, τὶς ὑποδείξεις, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἀφορισμούς του γιὰ τὴν κακοποίηση τῶν γραμμάτων, ἔχει τὴν εὐκαιρία νὰ σκεφθεῖ τὴν ἐξέλιξη ἀπὸ τὴν ὁποία πέρασαν τὰ γράμματα ὡς σημεῖα δηλωτικὰ τοῦ λόγου, γιὰ νὰ φθάσουν στὴ σημερινὴ μορφὴ καὶ ποικιλία τους. Μποροῦμε νὰ μιλοῦμε γιὰ μία τάση τῶν γραφόντων ἀπὸ τὰ ἀρχαῖα ἤδη χρόνια νὰ ἀποδώσουν στὰ σχήματα τῶν γραμμάτων μία συμμετρία ποὺ τοὺς ἐξασφαλίζει συγχρόνως μιὰν αἰσθητικὴ ἰδιότητα.
Αὐτὸ συνέβη κυρίως μὲ τὶς «κεραῖες», τὶς εὐθεῖες γραμμὲς ποὺ συνθέτουν τὰ γράμματα,καὶ μὲ τὶς «καμπύλες». Ἡ συσχέτιση –ἀπὸ τὸν Τορὺ καὶ ἄλλους– τῶν κεραιῶν καὶ τῶν καμπυλῶν τῶν γραμμάτων πρὸς τὴν εἰκόνα καὶ τὶς ἀναλογίες τοῦ σώματος καὶ τοῦ προσώπου τοῦ ἀνθρώπου, ἤτοι πρὸς τὶς εὐθεῖες ποὺ συνιστοῦν τὰ ἄκρα τοῦ ἀνθρώπου (χέρια – πόδια) σὲ σχέση μὲ τὸν κορμό τοῦ σώματος καὶ πρὸς τὸ κεφάλι τοῦ ἀνθρώπου (κύκλος – καμπύλες) δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι χωρὶς βάση. Ἡ ἐξοικείωση τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὰ συστατικὰ τοῦ σώματός του πρέπει πράγματι νὰ ἐπηρέασε τὴ σκέψη καὶ τὴν αἰσθητική του. Ἡ ἀντιστοίχιση, ἡ συμμετρικὴ κατανομὴ καὶ δήλωση τῶν κεραιῶν σὲ γράμματα ὅπως τὰ Α, Γ, Δ, Ε, Ζ,Η, Ι, Κ, Λ, Μ, Ν, Ξ,Π, Σ, Τ, Υ, Χ ἢ ὁ συνδυασμός τους μὲ καμπύλες στὰ Β, Θ, Ο,Ρ, Φ, Ψ, Ω δὲν φαίνεται νὰ εἶναι τυχαῖα γεγονότα.
Ὡστόσο, ἄλλες ἀνάγκες καὶ καταστάσεις ὅπως ἡ ταχύτητα στὴ γραφή, κατὰ τὴν ἐπίπονη καὶ χρονοβόρο ἀντιγραφὴ κειμένων, καὶ τὸ πέρασμα στὴ μικρογράμματη γραφὴ ἀπομάκρυναν βαθμηδὸν ἀπὸ τὶς συμμετρικὲς κεραῖες τῶν κεφαλαίων καὶ ὁδήγησαν σὲ πιὸ καλλιγραφικὴ μορφὴ γραμμάτων ποὺ ἐξυπηρετοῦσαν περισσότερο οἱ καμπύλες (πρβλ. γράμματα ὅπως τὰ α, γ, δ, ε, ζ, η, λ, μ, ν, ξ κ.λπ.).
Εἶναι ἵσως ὀξύμωρο, ἀλλὰ στὶς μέρες μας, στὰ χρόνια τῆς τεχνολογίας τῆς πληροφορικῆς, ποὺ ὅλο καὶ περισσότερο ὑποχωρεῖ ἡ χειρόγραφη γραφὴ καὶ ποὺ θὰ μποροῦσε κανεὶςνὰ μιλάει γιὰ μιὰ παραμέληση τῆς αἰσθητικῆς τῶν γραμμάτων, παρατηρεῖται ἡ ἐκπόνηση ἑνὸς πλήθους γραμματοσειρῶν ποὺ προσφέρονται ὡς ἐπιλογὲς μὲ βάση τὴν ποικιλία τῆς γραφῆς καὶ διαφορετικὰ αἰσθητικὰ κριτήρια.

(Από το βιβλίο τού Γ. Μπαμπινιώτη «Διαλογισμοὶ γιὰ τὴ γλῶσσα καὶ τὴ γλῶσσα μας»