Ε΄ έκδοση τού Λεξικoύ τής Νέας Ελληνικής Γλώσσας
Πρόλογος Ε΄ έκδοσης τού (Μεγάλου) Λεξικoύ τής Νέας Ελληνικής Γλώσσας
Συμπληρώθηκε μια ολόκληρη εικοσαετία από την πρώτη έκδοση «Λεξικού τής Νέας Ελληνικής Γλώσσας» μέχρι την πέμπτη έκδοση που κρατάμε σήμερα στα χέρια μας. Κυκλοφορήθηκε το 1998! Αντικειμενικά, προσέλκυσε το ενδιαφέρον για τη γλώσσα μας ενός πολύ μεγάλου μέρους τού αναγνωστικού κοινού για πρώτη φορά. Εκτιμήθηκε, διαβάστηκε, χρησιμοποιήθηκε πολλαπλώς, αγαπήθηκε. Τόσο η πρώτη έκδοση τού Λεξικού όσο και οι τρεις άλλες που ακολούθησαν (2η έκδοση τού 2002, 3η έκδοση τού 2008 και 4η έκδοση τού 2012) καθώς και οι ενδιάμεσες ανατυπώσεις (όλες βελτιωμένες) περιβλήθηκαν με την εμπιστοσύνη, την εκτίμηση και την αγάπη των αναγνωστών. Έτσι, μετά από επτά χρόνια από την 4η έκδοση προχωρήσαμε στην παρούσα 5η έκδοση.
Συσσωρεύτηκε εν τω μεταξύ πολύ νέο υλικό (1.100 λέξεις) που δεν θέλαμε να το αγνοήσουμε. Δουλέψαμε συστηματικά να το περιλάβουμε. Η καλπαζουσα τεχνολογία υπαγόρευσε να περιλάβουμε πολλούς νέους όρους τού διαδικτύου και των ποικίλων ηλεκτρονικών και πληροφοριακών εφαρμογών για να ενημερώνονται οι αναγνώστες μας σ’έναν σύγχρονο γλωσσικό χώρο που γεννά απορίες. Επισημάναμε ακόμη —και μάς επισήμαναν φίλοι, αναγνώστες γνωστοί και άγνωστοι (αναφέρω ενδεικτικά τον φιλόλογο Πέτρο Δημητρακόπουλο και τον αείμνηστο έγκριτο Κύπριο φιλόλογο και λόγιο Ανδρέα Παστελλά)— κάποιες ελλείψεις ή και παραλείψεις σε λέξεις, φράσεις, σημασίες, χρήσεις, ετυμολογίες, σε τύπους, παραδείγματα, αρκτικόλεξα και λοιπό γλωσσικό υλικό. Ειδικότερα, στον ιδιαίτερα λεπτό και δύσκολο χώρο τής ετυμολογίας νέα ενδελεχής έρευνα οδήγησε σε βελτιώσεις, προσθήκες και αναθεωρήσεις κάποιων λημμάτων με πληροφορίες κυρίως από την μεσολαβήσασα έκδοση τού ειδικού Ετυμολογικού Λεξικού μας (1η έκδοση 2009, 2η έκδοση 2011).
Η αγωνία που μάς κατείχε πάντα να αποτυπώσουμε με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια, πληρότητα και εγκυρότητα τον θησαυρό τής ελληνικής γλώσσας μάς συνέχει διαρκώς και μάς κρατάει σε εγρήγορση για την καταγραφή τής ασίγαστης λεξιλογικής δυναμικής τής γλώσσας μας. Με γνώμονα τη χρήση των λέξεων από τους ομιλητές τής Ελληνικής, με μεγάλη προσοχή, ευαισθησία και αίσθηση ευθύνης εισάγουμε λέξεις που δημιουργήθηκαν και καθιερώθηκαν εν τω μεταξύ, αποφεύγοντας πρόσκαιρους νεολογισμούς και άλλους που ακόμη δοκιμάζονται στη βάσανο τής έκφρασης των πολλών. Δεν σπεύδουμε αλλά ούτε διστάζουμε. Αφήνουμε το γλωσσικό υλικό να κατασταλάξει στη χρήση, για να το υιοθετήσουμε. Αλλιώς ένα λεξικό μπορεί να καταλήξει σε «νεκροταφείο νεολογισμών» που έλαμψαν προς καιρόν και χάθηκαν από τη χρήση.Έτσι, η μετά χείρας 5η έκδοση τού Λεξικού δεν απέχει πολύ μόνο χρονικά από την πρώτη έκδοση, αλλά απέχει πολύ σε περιεχόμενο (και από την 4η ακόμη έκδοση) και στην ίδια τη μορφή τού Λεξικού. Έγχρωμα λήμματα, έγχρωμο ένθετο, έμφαση στην τυπογραφική μορφή και την τεχνική εμφάνισης τού Λεξικού, όση και στο περιεχόμενο που τού εξασφάλισε διαχρονικά εγκυρότητα, ευρύτατη χρήση, σπάνια αναγνωρισιμότητα και τεράστιο αριθμό παραπομπών από επιστημονικά έργα, παντοειδή δημοσιεύματα (άρθρα, δικόγραφα, μελέτες κ.λπ.) καθώς και από τον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο.
Η εμπιστοσύνη των αναγνωστών στο Λεξικό τής Ελληνικής Γλώσσας και ο ρόλος που ευτύχησε να παίξει το έργο αυτό στη γνωριμία και εξοικείωση τού ευρύτερου κοινού στην Ελλάδα με την έννοια τού λεξικού μεγαλώνουν τις ευθύνες μας, στις οποίες πάντοτε και τώρα προσπαθούμε να αναταποκριθούμε.
Τελειώνω τον βραχύ αυτόν Πρόλογο με ευχαριστίες. Η συμβολή στην 5η έκδοση τού λεξικού των γλωσσολόγων Θεόδωρου Μωυσιάδη και Γιώργου Μπάτζιου υπήρξε καίρια και πολύτιμη, όπως ιδιαίτερα σημαντική και πολύμορφη υπήρξε η συμβολή τής εκδότριας Νάντιας Δήμου-Τσιβεριώτη και σ’ αυτή την έκδοση τού Λεξικού καθώς και η συμβολή τής συνεργάτιδάς μας Ειρήνης Μούτου. Θερμά και δημόσια τους ευχαριστώ για αυτή τη συμβολή τους.
(1) Tο «Μεγάλο» μου Λεξικό («Λεξικό τής Νέας Ελληνικής Γλώσσας»)
- Εκδόσεις: 19981, 20022, 20083, 20124, 2019 [5η έκδ. 2.316 σελ.]
- «Ερμηνευτικό λεξικό»
- 5η [2019] έγχρωμη έκδοση (λήμματα, Σχόλια, Ένθετο)
- περ. 150.000 λήμματα (λέξεις + φράσεις + κύρια ονόματα + επιστημονικοί όροι + ακρωνύμια κ.λπ.]
- περ. 450.000 σημασίες
- Σύνθετες πληροφορίες :
1) σημασίες (ορισμός – χρήσεις – παραδείγματα)
2) ορθογραφία
3) γραμματικές + συντακτικές πληροφορίες
4) συνώνυμα / αντώνυμα
5) ετυμολογία
6) Σχόλια (για σημασία, ορθογραφία, γραμματική, σύνταξη, ετυμολογία, λανθασμένες/ ορθές χρήσεις, ιστορικές πληροφορίες κ.ά.)
- Ένθετο (Παράρτημα 48 σελίδων, «μπλε σελίδες») :
- Κανόνες τονισμού (μονοτονικού + πολυτονικού)
- Κανόνες συλλαβισμού
- Δάνεια (ξένες λέξεις) – αντιδάνεια – ελληνογενείς ξένοι όροι – παλαιότερες ξένες εξελληνισμένες λέξεις
- ΑΝΤΙΔ. π.χ. πόζα (< παύσις), μπόρα (< βορράς), μπουντρούμι (< ιππόδρομος), μπράτσο (< βραχίων)
- ΕΛΛΗΝΟΓΕΝΕΙΣ λέξεις π.χ. βιολογία βιοψία βιοηθική βιότοπος
- Ορθογραφία (λέξεις με αμφισβητούμενη ορθογραφία, ορθογραφία ξένων λέξεων, κεφαλαιογράφηση, μία ή δύο λέξεις, χρήση τελικού -ν, ενωτικό,
διαλυτικά)
- Ανώμαλα ρήματα – Προθέσεις – Προσωπικές αντωνυμίες
- Ομόηχα – παρώνυμα
- Λατινικές και ξενόγλωσσες φράσεις
- ΛΑΤ. π.χ. ipso iure de facto know how
- Ξενόγλωσσοι όροι Πληροφορικής και Κινητής Τηλεφωνίας
- ΠΛΗΡΟΦ. π.χ. www = world wide web, cd = ψηφιακός δίσκος
- Αριθμοί – αριθμητικά
- Ελληνικές Διάλεκτοι (αρχαίες – νέες)
- Ινδοευρωπαϊκές γλώσσες
- Άλλοι Πίνακες (νομισμάτων, χημικών στοιχείων, βαθμών Ενόπλων Δυνάμεων, είδών Δικαστηρίων κ.ά.)