Η θρησκευτική πίστη τού Ludwig Wittgenstein και το «Gospel in brief» τού Tolstoy

«Αυτό που τον έσωσε από την αυτοκτονία δεν ήταν η ενθάρρυνση των Jolles και Frege, αλλά ακριβώς η προσωπική μεταμόρφωση, η θρησκευτική μεταστροφή, την οποία είχε πάει στον πόλεμο να βρει. Είχε, μ’ άλλα λόγια βρει τη σωτηρία του στον Λόγο.
Τον πρώτο του μήνα στη Γαλικία, μπήκε σ’ ένα βιβλιοπωλείο, όπου βρήκε ένα μοναδικό βιβλίο: το Gospel in brief («Το Ευαγγέλιο εν συντομία») τού Τολστόι.
Το βιβλίο τον σαγήνευσε. Έγινε ένα είδος φυλαχτού γι’ αυτόν, το έπαιρνε μαζί του όπου κι αν πήγαινε και το διάβαζε τόσο συχνά που έφτασε να ξέρει ολόκληρα αποσπάσματα απ’ έξω.
Οι συνάδελφοί του τον αποκαλούσαν «εκείνος με τα Ευαγγέλια». Για κάμποσο καιρό – αυτός που πριν από τον πόλεμο είχε εντυπωσιάσει τον Russel, επειδή ήταν «πιο σκληρός με τους Χριστιανούς» κι από τον ίδιο τον Russel – έγινε όχι μόνο πιστός αλλά και ευαγγελιστής, συνιστώντας το Gospel τού Τολστόι σε κάθε απελπισμένο. «Αν δεν το γνωρίζετε», θά ‘λεγε αργότερα στον Ficker, «δεν μπορείτε να φανταστείτε πώς μπορεί να επηρεάσει έναν άνθρωπο».

Καθώς η λογική και ο στοχασμός γύρω από τον εαυτό του δεν ήταν παρά δύο όψεις τού μοναδικού «καθήκοντος απέναντι στον εαυτό του», ήταν επόμενο ότι η θερμή αυτή πίστη επηρέαζε το έργο του.
Και πράγματι το επηρέασε, μεταμορφώνοντάς το, από ανάλυση λογικού συμβολισμού στο πνεύμα των Frege και Russell, στο περίεργο υβριδικό έργο που γνωρίζουμε σήμερα, το οποίο, ως γνωστόν, συνδυάζει τη λογική θεωρία με τον θρησκευτικό μυστικισμό.

Η επίδραση όμως αυτή δεν ήταν εμφανής παρά μόνο μετά από μερικά χρόνια.
Τους πρώτους μήνες τού πολέμου η πνευματική τροφή που ο Wittgenstein αντλούσε από το Gospel τού Τολστόι «τον κρατούσε ζωντανό», με την έννοια ότι τού φώτιζε, όπως το θέτει ο ίδιος, την εξωτερική εμφάνιση, «έτσι ώστε να αφήνει ανενόχλητο το εσώτερό μου είναι» […] ό,τι κι αν συνέβαινε «εξωτερικά», τίποτε δεν μπορούσε να διαταράξει αυτόν, το εσώτατο είναι του.
Εξ ου και οι επαναλαμβανόμενες παρακλήσεις στον Θεό, που βρίσκουμε στο ημερολόγιό του, να τον βοηθήσει «να μη χάσει τον εαυτό του».

Ray Monk : Ludwig Wittgenstein. The Duty of Genius (1990) [ = «Λούντβιχ Βιττγκενστάιν, Το χρέος τής μεγαλοφυΐας», σελ. 118-119 (Εκδ. Scripta, 1990)]